Qətiyyət Allah'ın Quranda xəbər verdiyi əxlaqi xüsusiyyətlərdən biridir. Peyğəmblərin və saleh möminlərin ən səciyyəvi xüsusiyyətlərindəndir. Möminin bu xüsusiyyəti Allah'a olan güclü imanından və Onun rizasını axtarmaqdan irəli gəlir. Heç bir çətinlik Allah'ın rizasını qazanmaq istəyən möminləri Onun əmirlərini yerinə yetirməkdən uzaqlaşdırmaz. Bir mömin güclü qərarlılığı ilə həyatı boyu durmadan artan şövq və əzim içində qulluq vəzifəsini yerinə yetirər və Allah'ın izni ilə Onun əmr etdiyi gözəl əxlaqı yaşamaqdan əl çəkməz.

Qətiyyət və güclü iradə imanla, hidayətlə və təvəkküllə birlikdə yaşanan mömin xüsusiyyətidir. Çünki Allah'a təvəkkül edən və qədərə iman gətirən insan heç bir çətinlik və sıxıntı anında acizlik göstərmir. Hər şeyi edənin Allah olduğunu bildiyi üçün şövq və həyacan içində qarşısına çıxan hər fürsəti dəyərləndirir və xeyirlərdə yarışır.

Möminlər Quranda, "Möminlər içərilərində elələri də vardır ki, Allaha etdikləri əhdə sadiq olarlar. Onlardan kimisi (bu yolda) şəhid olmuş, kimisi də (şəhid olmasını) gözləyir. Onlar (verdikləri sözü) əsla dəyişməzlər " (Əhzab surəsi, 23) ayəsi ilə bildirdiyi kimi, Allah'ın rizasını qazanmaq üçün ölənəcən eyni qətiyyət və səbir göstərən insanlardır.

Məsələn, Quranda əzmkarlıqları vurğulanan Kəhf əhlindən səbrin və qərarlılığın qəlblərinə yerləşdirildiyi qrup kimi bəhs edilir. Məlum olduğu kimi, Kəhf əhli zülmkar hökmdarlar tərəfindən Allah'a iman gətirdikləri üçün təzyiqə məruz qalmış, həll yolunu mağaraya sığınaraq yaşadıqları mühitdən uzaqlaşmaqda tapmışdılar. Gizləndikləri dövr bitdikdən sonra da Allah'dan başqa heç bir şeyə ibadət etməməkdə əzm göstərmişdilər. Bu qərarlı davranış onların səmimi müsəlman olduqlarının da dəlilidir. Allah hər şeyi qədərdə ən gözəl şəkildə yaradır. Allah dilmədikcə heç bir çətinlik heç bir möminə ağır gəlməz. Kəhf əhli bu həqiqəti bildiyi üçün çox gözəl təvəkkül və qətiyyət göstərmişdir.

Bir insanın ibadətlərində qətiyyətli olması onun imanının göstəricilərindəndir. Quranda sərt yoxuş (Bələd surəsi, 11) anlayışı qərarlılıq və əzmkarlığın əhəmiyyətini açıqlayır. Qərarlılıq və əzmkarlığın son nöqtəsi isə ölümdür. Mömin başına hər nə gəlirsə-gəlsin, ölənə qədər səbir etməklə məsuliyyət daşıyır. Allah Quranda belə bildirir:

Sənə beyət edənlər Allaha beyət etmiş olurlar. Allahın Əli onların əllərinin üstündədir. Kim əhdini pozsa, ancaq öz əleyhinə pozmuş olar. Kim də Allahla bağladığı əhdinə sadiq qalsa, (Allah) ona böyük mükafat verər. (Fəth surəsi, 10)

Mömin qətiyyəti ilə imtahan olunur

Möminin qətiyyətliliyi həyatı boyu müxtəlif formada sınanır. Məsələn, Allah möminləri kamilləşdirmək üçün müvəqqəti sıxıntı və çətinliklər verə bilər. Quranda bu vəziyyət belə bildirilir:

Biz sizi bir az qorxu, bir az aclıq, bir az da mal-dövlət, insan və məhsul itkisi ilə sınayarıq. Səbir edənlərə müjdə ver. (Bəqərə surəsi, 155)

Qətiyyətli mömin isə başına gələn bütün çətinliklərə səbir edir. Quranda Allah möminlərin bu davranışını ayələrdə belə bildirir:

Neçə-neçə peyğəmbər (olmuşdur ki,) bir çox dindarlarla birlikdə vuruşmuşlar. Onlar Allah yolunda başlarına gələnlərə görə nə ruhdan düşmüş, nə zəifləmiş, nə də (düşmənə) boyun əymişlər. Allah səbir edənləri sevir. (Ali İmran surəsi, 146-147)

Çətinliklər qarşısında dözümsüzlük göstərmək, mübarizədən qaçmaq mömin xüsusiyyəti deyildir. Quranda bu vəziyyət belə bildirilir.

Ancaq Allah'a və Axirət gününə iman gətirməyən və qəlbi şəkk-şübhəyə düşənlər (döyüşə getməmək məqsədilə) səndən izn istəyirlər. Onlar öz şübhələri içində tərəddüd edirlər. (Tövbə sürəsi,45)

Nemətin bolluğu zamanı qətiyyət göstərmək

Çətinliklərlə yanaşı, gözəl imkanlar içində yaşamaq da insanlar üzərində mənfi təsir yarada bilər. Rahatlıq bəzi insanların həyəcanının və şövqünün azalmasına səbəb ola bilər. Ancaq Allah'dan bir nemət gəldiyində azğınlaşmaq və Ondan üz çevirmək iman gətirməyən insanların xüsusiyyətidir. Quranda bu vəziyyət belə bildirilir:

İnsana bəla üz verdikdə uzananda da, oturanda da, ayaq üstə olanda da Bizi çağırar. Bu bəlanı ondan sovuşdurduqda isə sanki ona üz vermiş bəladan ötrü Bizi çağırmamış kimi çıxıb gedər. Həddi aşanlara etdikləri əməllər beləcə gözəl göstərildi. (Yunus surəsi,12)

Halbuki, iman gətirən insanlar üçün bu hal baş vermir. Əllərinə var-dövlət, ehtişam, pul kimi nə qədər gözəl imkanlar keçsə də, bu onların qətiyyətinə xələl gətirmir. Çünki mömin bütün bunların Allah'dan gələn nemət olduğunu, bunları Allah yolunda istifadə etməli olduğunu və Allah'ın diləməsi ilə, bunları geri ala biləcəyini bilir.

Ciddi cəhd göstərmək, söz-söhbətdən uzaq durmaq, zəifləməmək möminlərin iradə və qətiyyətlərinin göstəricilərindəndir. Bir ayədə axirət üçün ciddi səy göstərənlərlə bağlı belə bildirilir:

Kim də Axirəti istəsə, mömin olaraq bütün qəlbi ilə ona can atsa, onların səyi məmnuniyyətlə qəbul olunar. (İsra sürəsi, 19)

Möminlər axırzamanda fitnələrə qarşı qətiyyət göstərməlidirlər

Qiyamətdən əvvəlki dövr olan axırzamanda Məsih dəccalın ortaya çıxıb insanları din əxlaqından uzaqlaşdıracağı, yer üzündə böyük qarışıqlığa və zülmə səbəb olacağı bir çox hədisdə bildirilmişdir.

Peyğəmbərimiz (s.ə.v) bir hədisində "Allah hz.Adəmi yaratdığı gündən bu yana, dəccalın fitnəsindən daha böyük fitnə olmamışdır". ( Mədinəli Allamə Məhəmməd B. Rəsul əl-Hüseyni əl Bərzənci, Qiyamət Əlamətləri, Pamuk Nəşriyyat, Genişlədilmiş 8. Nəşr, İstanbul, tarixsiz, s. 225) sözləri ilə dəccalın fitnəsinin böyüklüyünə diqqət çəkmişdir və bütün insanları bu fitnəyə qarşı xəbərdar etmişdir.

Bir başqa hədisdə isə "Allah'ın göndərdiyi hər peyğəmbər ümmətini dəccal ilə xəbərdar etdi". (Səhihi Buxari, Fiten 27) sözləri ilə dəccalın fitnəsinin yalnız müsəlmanlar üçün deyil, bütün insanlar üçün böyük təhlükə olduğuna işarə edilmişdir.

Peyğəmbərimizin (s.ə.v) hədislərində dəccalın insanları yaxşılıqdan uzaqlaşdıra bilmək üçün hər üsula əl atacağı, müxtəlif hiylə və yalanlarla kütlələri təsiri altına alacağı bildirilir. Dəccal bu məqsədinə çatmaq üçün iman gətirməyən insanlar qədər, iman gətirənləri də aldatmağa çalışacaqdır. Dəccalın istifadə etdiyi təlqinlər və üsullarla bəzi zəif imanlı insanları aldatmağı bacaracağı və bu yolla ətrafına tərəfdarlarını toplayacağı hədislərlə belə nəql edilir:

Hər kim dəccalın çıxdığını eşidərsə, ondan uzaqlaşsın. Allah adına and olsun ki, özünün mömin oluğunu hesab edərək bir insan onun yanına gedər və dəccalın şübhələri ilə onu izləyər. (İmamı Əhməd. Əbu Davud. Hakim Böyük Fitnə Məsihi Dəccal, Saim Güngör, s. 99)

Dəccalın çıxdığını eşitdiyinizdə ondan qaçın. Çünki bir adam onu rədd etmək niyyəti ilə yanına gələr, lakin ona tabe olub qalar. Çünki dəccal ilə birlikdə qəlbləri vəsvəsələndirən çox şeylər vardır. (Əbu Davud, Məlahim: 14, Qiyamət Əlamətləri, İsmayıl Mutlu, s. 82)